Ένα βασικό στοιχείο για την επικοινωνία των κατοίκων τόσο στο χώρο της κοινότητάς τους όσο και μεταξύ των χωριών, είταν και οι δρόμοι. Δρόμοι μέσα στο χωριό αλλά και έξω απ’αυτό, ώστε να εξυπηρετούνται λειτουργικές ανάγκες του. «Βασική ἀρτηρία τοῦ χωριοῦ -σημειώνει ο Κίτσος Μακρής¹- εἶναι τό ἀνηφορικό καλντερίμι πού ἀρχίζει ἀπ’τό κατώτερο σημεῖο τοῦ χωριοῦ καί, ἀφοῦ περάσει ἀπό τήν πλατεία, φτάνει στό ψηλότερο σημεῖο του. Τό καλντερίμι αὐτό φιδοσέρνεται ἀνάλογα μέ τις ὑψομετρικές διαφορές, ὥστε ἡ κλίση του νά μήν εἶναι πολύ μεγάλη καί ἡ ἀνάβαση εὔκολη γιά ἀνθρώπους καί ὑποζύγια (...) Ἀπό τήν ἀρτηρία αὐτή καί κυρίως ἀπό την πλατεία ξεκινοῦν πλαγινοί δρόμοι - προσπελάσεις πρός ὅλα τά σημεῖα τοῦ χωριοῦ»².

Δεν υπήρχε εξάλλου εξοχικός οικισμός ούτε ερημοκάλυβο ακόμα χωρίς δρόμο. Συνήθως οι εξοχικοί οικισμοί της ίδιας περιφέρειας ενός χωριού συγκλίνανε σε μια βασική αρτηρία που οδηγούσε στο χωριό. Η συχνή χρήση της τώρα επέβαλλε και την καλύτερη διαμόρφωσή της. Ευθυγραμμιζόταν όπου είταν δυνατό για τη συντομία της, αποφεύγονταν όσο γινόταν οι ανηφοριές, κατασκευάζονταν μικρά γεφύρια και στρωνόταν συνήθως με καλντιρίμι. Η διαμόρφωση αυτή γινόταν πολλές φορές και σε βάρος ιδιοκτησιών. Αδιαμαρτύρητα όμως απ’τους ζημιωμένους. Εδώ προείχε η ανάγκη της εξυπηρέτησης όλων.

Αν όμως αυτοί οι δρόμοι διαμορφώνονταν και συντηρούνταν με κοινοτική δαπάνη, οι άλλοι οι εξωτερικοί είταν αντικείμενο φροντίδας των ενδιαφερομένων χωριών. Κάθε κοινότητα εδώ, ύστερ’ από συνεννόηση με διπλανές, κατασκεύαζε το καλντιρίμι που αναλογούσε στο μέρος της, με αποτέλεσμα τα λιθόστρωτα αυτά να τραβούν χιλιόμετρα μακριά, πότε να χάνονται μέσα στο πράσινο και πότε να εμφανίζονται σε ξέφωτα και βίγλες. Δίπλα από τέτοιους δρόμους πολύχρηστους φρόντιζαν να κατασκευάζουν βρύσες όπου υπήρχε δυνατότητα.

Την ανάμνηση τέτοιων δρόμων στο Πήλιο διασώζει κι ο Αργύρης Φιλιππίδης από το 1815. Γράφει λογουχάρη για τις Μηλιές³: «Οἱ καθολικοί των δρόμοι, ὁποῦ εἰσέλθονται μέσα εἶναι τέσσαροι, ὁ ἕνας ἔρχεται ἀνατολικά ἀπό τῆς Ζαγορᾶς τά χωρία καί Νεχώρι, ὁ ἂλλος δυτικά ἀπό τό μέρος τῆς βεζίτζας (= Βιζίτσα), ὁ τρίτος ἔρχεται ἀπό κάτω δεξιά ἀπό τό μέρος τῆς Ἀργαλαστῆς καί ἀπό τά μούλκια των (= ιδιοκτησίες, κτήματα), ὁ δέ τέταρτος ἔρχεται δυτικά ἀπ’ ἔξω, ἀπό Βῶλον καί Λάρισσαν καί Βελεστῖνον. Ὁ τρίτος καί ὁ τέταρτος ἔχουν γεφύρια, ὁποῦ περνοῦν τούς δύο μεγάλους χειμάρρους, οἱ ὁποῖοι ἐνώνονται εἰς τά Παλαιομελίσσια άποκάτω, καί γίνονται οἱ δύο ἕνα σῶμα μεγάλο (...)».

Κάθε χωριό δεν είχε επαφή μονάχα με άλλα μα και με το Βόλο, με τον οποίο διατηρούσε κυρίως οικονομικούς δεσμούς. Για την επικοινωνία διαμορφώθηκαν μεγάλες οδικές αρτηρίες, όπου κατέληγαν μικρότερες από τα γύρω χωριά. Η πιο μακρινή αρτηρία είταν ανάμεσα στο Τρίκερι και το Βόλο⁴ (16 ώρες πορεία) κι ύστερα ερχόταν η άλλη μεταξύ Προμιριού και Βόλου (12 ώρες πορεία)⁵. Στη διαδρομή απ’τα χωριά της Ζαγοράς ίσαμε το Βόλο, στο μέσο περίπου υπήρχαν και χάνια⁶ (= είδος πανδοχείου), όπου ξεκουράζονταν ή και διανυχτέρευαν άνθρωποι και ζώα, κυρίως στις κακοκαιρίες. Για τον ίδιο σκοπό υψώθηκαν κοντά στα παλιά χάνια και δυο άλλα χτίσματα: Η καλύβα του καπετάν Μπασδέκη το 1804⁷ και το καλύβι του ζαγοριανού κοτζάμπαση Δημητρίου Κασσαβέτη γύρω στα 1870⁸.

Ωστόσο το χειμώνα, όταν έκλεινε το βουνό απ’τα χιόνια, οι κάτοικοι του ανατολικού Πηλίου, για να κατέβουν στο Βόλο, χρησιμοποιούσαν το δρόμο, που περνούσε απ’τη Μακρυράχη, το Ανήλιο, το Μούρεσι, την Τσαγκαράδα και τις Μηλιές. Δρόμος μακρινός, 12 ώρες πορεία, που για τη Ζαγορά -το μακρυνότερο χωριό- είταν μεγάλη δοκιμασία. Οι Ζαγοριανοί τότε, που υποχρεώνονταν να επισκεφτούν το Βόλο, έλεγαν αστειευόμενοι «Θα πάμε της γύρας».

Την πιο μεγάλη κίνηση οι δρόμοι του Πηλίου την είχαν το καλοκαίρι. Τότε κυρίως άραζαν στο Χορευτό, τη μεγαλύτερη σκάλα του Πηλίου, τα καράβια, να φέρουν ή να πάρουν προϊόντα, κι αυτή η ανάγκη της μεταφοράς έδινε ζωή στους δρόμους με τα καραβάνια των κιρατζήδων. Σχετικά γράφει ο Γιάννης Κορδάτος⁹: «...ἔρχονταν Βλάχοι κερατζῆδες (αγωγιάτες) ἀπό τήν Ἂλλη - Μεριά τοῦ Βόλου ἤ ἀπό ἄλλα χωριά καί ἔπαιρναν τις πραμάτειες. Ἦταν δηλαδή τόν παλιό καιρό ὀργανωμένα καραβάνια ἀπό μουλάρια πού πηγαινοέρχονταν στή Ζαγορά. Σαράντα καί πενήντα μουλάρια μέ μικρά καί μεγάλα κουδούνια στό λαιμό, μέ σαμάρια ξυλόγλυπτα καί καπίστρια γεμάτα πλουμίδια, ἀνεβοκατέβαιναν στις στράτες τῆς Ζαγοράς – Κάστρου καί Ζαγορᾶς - Βελεστίνου καί Λάρισας»¹⁰.

1. Η Λαϊκή Τέχνη του Πηλίου, όπ.π., σελ. 50.
2. Στη Μακρινίτσα ο λαϊκός πολεοδόμος Φίλιππος Τσικρικτσής (γεννήθηκε στα 1825 κι έζησε ένα περίπου αιώνα) «πραγματοποίησε τή θαυμάσια σύνδεση τῶν ἐκκλησιῶν Ἁγίου Γεωργίου καί Ἁγίου Ἀθανασίου (Μακρινίτσας) μέ καλντερίμι καί διπλή σειρά κυπαρισσιῶν» (Κίτσου Μάκρη, Βήματα, όπ.π., σελ. 124). Κατασκευάζει επίσης στο ίδιο χωριό και το καλντιρίμ ι απ’το ναό του Αγίου Νικολάου έως τη θέση «Φίδι» του Σαρακινού , μια γέφυρα στο ρέμα της πολίχνης κ.ά. (Κίτσου Μάκρη, Η Λαϊκή Τέχνη του Πηλίου, όπ.π., σελ. 52).
3. Θεοδόση Κ. Σπεράντσα, Τα περισωθέντα Έργα του Αργυρή Φιλιππίδη, όπ.π., σελ. 171.
4. Αυτό το δρόμο χρησιμοποίησαν και οι δυο πασάδες των Τούρκων, Δράμαλης και Κιουταχής (1821 και 1823 αντίστοιχα), όταν κινήθηκαν από τη Λάρισα με χιλιάδες Τουρκαλβανούς για να καταπνίξουν την επανάσταση στο Πήλιο (βλ. σχετικά Γιώργου Θωμά, Ο Πηλιορίτης οπλαρχηγός Γιώργης Ζορμπάς, όπ.π., σελ. 76-77).
5. Δώδεκα ώρες είταν και η διαδρομή Βόλου - Λάρισας.
6. Αποδώ και το τοπωνύμιο Χάνια.
7. Βλ. Γιώργου Θωμά, Η Καλύβα του καπετάν Μπασδέκη, περιοδ. «Ο Παν», Ιούλιος - Σεπτέμβριος 1963, σελ. 7.
8. Γιάνη Κορδάτου, Ιστορία της επαρχίας Βόλου και Αγιάς, όπ.π., σελ. 383. Τα ερείπια του καλυβιού σώζονταν έως τα τελευταία χρόνια.
9. Ιστορία της επαρχίας Βόλου και Αγιάς, όπ.π., σελ. 366-367.
10. Σήμερα όλα σχεδόν τα καλντιρίμια του Πηλίου εγκαταλείφτηκαν, γιατί οι Πηλιορίτες άνοιξαν παντού αγροτικούς δρόμους και πηγαίνουν με τα γεωργικά τους μηχανήματα και τ’ αυτοκίνητα.