Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Η Θεσσαλία», στις 28 Απριλίου 1963.
ΗΡΘΑΝ ΣΕ ΦΩΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ, ΑΓΓΕΙΑ ΠΗΛΙΝΑ, ΔΥΟ ΛΥΧΝΟΙ ΠΡΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ, ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΟΣΤΑ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΗ, ΤΕΜΑΧΙΑ ΑΓΓΕΙΩΝ, ΔΑΚΤΥΛΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΑ
Τὸ θὲμα τοῦ προμυριώτικου ἐρειπιώνα, ποὺ γιὰ πρώτη φορά ἀνακινήθηκε πρόπερσι ἀπ’ τὴν ἐφημερίδα μας, ξανάρχεται πάλι στὴν ἐπικαιρότητα καὶ γίνεται ἀντικείμενο ἀτἐλειωτων συζητήσεων τοῦτες τὶς μέρες μεταξὺ τῶν προμυριωτῶν, καθὼς νέα εὑρήματα στὸν τόπο ἐκεῖνο ἔρχονται νὰ ἐμπλουτίσουν τὰ παλιά.
Συγκεκριμένα, τὶς παραμονές τοῦ Πάσχα, οἱ προμυριῶτες Εὐστ. Κωνσταντινάκης, Παρ. Κιαλές, Νικ. Μπλάγκιος καὶ Εὐστ. Ἀθ. Κιαλές, ἰσοπεδώνοντας ἕνα μικρὸ χῶρο στὴ «Σηπιάδα ἄκρα» ὅπου καὶ τὰ ἐρείπια, προκειμένου νὰ ἐξεύρουν παράπηγμα γιὰ τὴ βάρκα τους, ἔφεραν σέ φῶς δυὸ λύχνους φωτισμοῦ, μᾶλλον προχριστιανικῆς ἐποχῆς, μερικὰ νομίσματα ἀρχαῖα καὶ βυζαντινά, δυὸ ἀγγεῖα – ἀγνώστου γιὰ τὸν γράφοντα – χρονολογικῆς τοποθέτησης, πολλά ὀστᾶ ἀνθρώπων, ἄλλα ἀποσυντεθειμένα καὶ μερικὰ ἀπολιθωμένα, χάλκινα τεμάχια ἀπὸ ἐνώτια καὶ δακτυλίδια, καθώς καὶ ὑπολείμματα κεραμεικῆς.
Ἐξ ἄλλου, οἱ Γεώργ. καὶ Ἄγγ. Βέλος, καλλιεργώντας τὸν ἀγρό τους ἕνα κοντὰ χιλιόμετρο ἀπ’ τὴ «Σηπιάδα ἄκρα», ἀνακάλυψαν μεγάλο μαρμάρινο ἀγγεῖο, θεμέλια κτιρίων, ἀπολιθωμένα κοχύλια θάλασσας καὶ πέτρες λαξευμένες, ὅλα θαμμένα στὴ γῆ.
Οἱ ἴδιοι ἐπίσης, τὸν περασμένο χρόνο βρήκανε πήλινη κεφαλὴ (μᾶλλον τῆς θεᾶς Ἄρτεμης), τὴν ὁποίαν καὶ παρέδωσαν στὸν πρόεδρο τοῦ Προμυριοῦ, ἐνῶ οἱ Κώστας Στεργίου καὶ Σταμ. Κανάτος ἀπὸ ἕνα νόμισμα ἀργυροῦν ὁ πρῶτος καὶ μᾶλλον προχριστιανικῆς προέλευσης κι ὁ δεύτερος χάλκινο τῆς ἐποχῆς τοῦ Μεγ. Κωνσταντίνου. Τὰ παραπάνω εὑρήματα – ἐκτὸς ἀπ’ τὸ ἀγαλματίδιο – μοῦ τὰ ἐμπιστεύτηκαν οἱ προμυριῶτες, ἀποτελοῦν δέ αὐτὰ συμπλήρωμα ἄλλων τέτοιων ποὺ ἀνακάλυψα ὁ ἴδιος μέ μικρὴ συντροφιά στὸ χῶρο ἐκεῖνο στὰ 1961.
Ὁ ἐρειπιώνας, ὅμως, αὐτός, ποὺ μαρτυράει τὴν ὕπαρξη προχριστιανικῆς καὶ μεταχριστιανικῆς πόλης, μέ τὰ ἀρχαῖα καὶ βυζαντινὰ λείψανα, παρ’ ὅλο τὸ ἐνδιαφέρον ποὺ παρουσιάζει, οὐδέποτε συνεκίνησε κανένα. Μόνο στὰ 1907 δυὸ ἄγγλοι, βοηθούμενοι κι ἀπὸ ἐργάτες τοῦ Προμυριοῦ, προέβησαν σέ πρόχειρες ἀνασκαφικὲς ἔρευνες σ’ ἕνα μονάχα σημεῖο. Ἡ ἐπίβλεψη, ὅμως, τῶν δύο ξένων ἀρχαιολόγων, ἦταν χαλαρή κι οἱ ἐργάτες βρῆκαν τότε εὐκαιρία – κατὰ τὶς μαρτυρίες μερικῶν γέρων τοῦ χωριοῦ – νὰ κρύψουνε καὶ νὰ ἰδιοποιηθοῦνε ἕνα ἀριθμὸ χρυσῶν νομισμάτων ποὺ βρήκανε. Ἀλλὰ καὶ κατὰ καιροὺς ἄλλοι πάλι προμυριῶτες καὶ ξένοι, ἔγιναν κάτοχοι διαφόρων ἀρχαιολογικῶν ἀντικειμένων, ὅπως φημολογεῖται στὸ Προμύρι, ποὺ ἀπὸ ἄγνοια ὅμως τῆς ἀξίας των κατέστρεψαν ἢ τ’ ἄφησαν νὰ χαθοῦνε ἀνεπανόρθωτα.
Ἔτσι, ἔλειψαν πολλὰ σημάδια ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ μιλήσουν εὔγλωττα γιὰ τὴν ἱστορία τῆς περιοχῆς καὶ νὰ ξεδιαλύνουν τὸ σκοτεινὸ θέμα τῆς Σηπιάδας. Γιατὶ εἶναι γνωστὸ ὅτι ἡ ἀρχαία αὐτὴ πολιτεία τῆς Μαγνησίας, δέν... βρῆκε ἀκόμα τὴ θέση της ἀπ’ τοὺς ἀρχαιολόγους κι οἱ ἀπόψεις των γύρω ἀπ’ τὴ τοποθέτησή της εἶναι ἀντιμαχόμενες. Ἄλλοι τὴ θέλουν στὴ περιοχὴ τῆς Ζαγορᾶς κι ἄλλοι στὴ περιφέρεια τοῦ Προμυριοῦ, πλάϊ στὸ ἀκρωτήρι τῆς Σηπιάδας, ὅπου ἁπλώνεται ὁ γνωστὸς πιὰ ἀρχαιολογικὸς χῶρος.
Ἀλλὰ καὶ ἡ θάλασσα ποὺ δέν ἀπέχει παρὰ λίγα μέτρα μὲ τοὺς δυὸ χειμάρρους ποὺ κυλοῦν ζερβόδεξα των ἐρειπίων, συμπαρασύρουν καὶ καταστρέφουν κάθε τόσο ὅ,τι ἀπαντήσουν στὴν ὁρμή τους. Σέ μιὰ τελευταία μάλιστα τρικυμία, τὰ κὺματα ξέθαψαν καὶ πρόβαλαν στὸ φῶς ἕνα κυκλικὸ καμίνι πολὺ παλιό, ἐνῶ τὰ νερὰ τοῦ ἑνὸς ποταμιοῦ κατέστρεψαν ἕνα παμπάλαιο τάφο, ἀπ’ τὸν ὁποῖο μόνο δυὸ τεράστιες πελεκημένες πέτρες διατηροῦνται σήμερα. Τάφοι ἐξ ἄλλου, ἀνακαλύπτονται καὶ σέ ἄλλα σημεῖα τῆς περιοχῆς, κατὰ τὴν ταπεινή μου, ὅμως, γνώμη, οἱ περισσότεροι ἀπ’ αὐτούς, ἀνάγονται στὰ χρόνια τῆς τουρκοκρατίας, μερικοί δέ στὰ 1823, ὅταν γίνηκε ἡ φρικαλέα ἐκείνη σφαγή τοῦ Προμυριοῦ καὶ θάφτηκαν ὁμαδικὰ τὰ θύματα τῆς τούρκικης βαρβαρότητας.
Γιὰ τὸν ἐρειπιώνα αὐτό, διαπίστωσα ἔμπρακτο ἐνδιαφέρον στὰ πρόσωπα τῶν φίλων Θωμᾶ Παπαθωμαΐδη καὶ τῶν προμυριωτῶν Στάθη Δρίβα καὶ Γιάννη Καραδέμητρου, οἱ ὁποῖοι κάνουν τὸ πᾶν γιὰ νὰ συλλέγουν ὅ,τι βρίσκουν οἱ ὁμοχώριοί των ἐκεῖ. Ἐπίσης καὶ ἡ τωρινὴ κοινοτικὴ ἀρχὴ Προμυριοῦ πῆρε στὰ ζεστὰ τὸ ζήτημα κι ὑπέβαλε τὶς προάλλες μέσω τῆς Νομαρχίας στὸν κ. Ἔφορο ἀρχαιοτήτων τῆς Θεσσαλίας, ἔκθεση τῶν ἐρειπίων, τονίζοντας συγχρόνως καὶ τὴν ἀνάγκη διερεύνησης τοῦ χώρου. Ἡ ἐφορεία ἀναγνώρισε τὴν ἀναγκαιότητα αὐτὴ κι ἐζήτησε ἀμέσως τὴν ἔγκριση πίστωσης ἀπ’ τὸ ὑπουργεῖο Οἰκονομικῶν γιὰ τὴ περίφραξη τῆς τοποθεσίας καὶ τῶν λειψάνων αὐτῶν τοῦ παρελθόντος.
Ἐδῶ βρίσκεται σήμερα τὸ θέμα τῆς «Σηπιάδας ἄκρας», θέλω νὰ ἐλπίζω, ὅμως, καὶ μαζί μέ μένα κι ὅλοι οἱ προμυριῶτες, ὅτι τὸ ὑπουργεῖο θὰ δώση τὰ χρήματα, γιὰ νὰ ἀρχίσουν οἱ ἀνασκαφικὲς ἔρευνες ἐκεῖ, ὅσο εἶναι κρῖμα αὐτὰ τὰ θέματα νὰ παρελκύωνται τόσο κι ἀπ’ τὴν ἄλλη πλευρὰ νὰ ἐγκαταλείπωνται γιὰ χρόνια στὴν ἰδιωτικὴ πρωτοβουλία.