Ενώ το Ελληνομουσείο Ζαγοράς βρισκόταν στην ακμή του, στις Μηλιές ριχνόταν η ιδέα της δημιουργίας μιας ανώτερης σχολής - ένα είδος πανεπιστημίου. Οραματιστής εδώ ο φλογερός ρασοφόρος Άνθιμος Γαζής. Ξενιτεμένος κι αυτός από τα 1789 στη Βιέννη, επέστρεψε σας Μηλιές το 1801 κι εκεί συνέλαβε το μεγάλο σχέδιο, έχοντας υπόψη άλλα σχολεία της Ευρώπης. Ξαναγύρισε στη Βιέννη κι άρχισε τη δράση για να υλοποιηθεί το σχέδιο.

Αφού συγκέντρωσε χρήματα, κατέβηκε πάλι στις Μηλιές και μαζί με το συγχωριανό του δάσκαλο Γρηγόριο Κωνσταντά έχτισε το σχολείο στα 1814. Από τώρα και μπρος αρχίζει ο αγώνας και των δύο για τον εξοπλισμό και την οργάνωσή του. Ο Γαζής φεύγει ξανά για την Ευρώπη, οργανώνει εράνους και συγκεντρώνει βιβλία και εποπτικά όργανα, που στέλνει στον Κωνσταντά. Κατεβάζει μάλιστα και τον ακουστό παιδαγωγό Γεώργιο Κλεόβουλο για να καταρτίσει τα προγράμματα, μα δεν συμφώνησε σε όλα με τον Κωνσταντά κι έφυγε.

Στα 1816 το σχολείο είταν έτοιμο να λειτουργήσει, αλλά οι Τούρκοι δεν έδωκαν άδεια, επειδή αντιδρούσε η Μακρινίτσα και άλλα χωριά, που ήθελαν τη Σχολή στο δικό τους τόπο. Μολαταύτα οι δυο άντρες δεν απογοητεύτηκαν. Υποχρεώθηκαν μόνο να λειτουργήσουν τη Σχολή όχι όπως τη φαντάζονταν, αλλά σε χαμηλότερο επίπεδο.

Ωστόσο η φήμη της ολοένα και απλωνόταν. Έρχονταν μαθητές κι από άλλα μέρη. «Οὐ μόνον ἐκ τῆς Θεσσαλίας - παρατηρεί ο Ρήγας Καμηλάρης¹ - ἀλλά καί ἐκ πάσης τῆς Ἀνατολῆς καί ἐκ τῆς Συρίας ἔσπευδον ἀθρόοι ὅπως μνηθῶσι τά σεμνά τῶν Μουσῶν ὄργια».

Το διδαχτήριο μεγάλο, στέγαζε ακόμα και αρχαιολογική συλλογή κι είχε πτέρυγα βιβλιοθήκης με 10.000 περίπου βιβλία. «Ὃλη ἡ ἑλληνική κλασσική γραμματεία - σημειώνει ο Βαγγέλης Σκουβαράς²- ἀπαρτισμένη ἀπό τό Γαζή· ἡ βυζαντινή καί πατερική φιλολογία σ’ ὅλες τις τοτινές της ἐκδόσεις· λεξικά πολλά καί πολλαπλά· μαθηματικά, φυσικά, ἀστρονομικά, φιλοσοφικά, καί γεωγραφικά ἔργα, ὅσα κυκλοφοροῦσαν στά ἑλληνικά, πρωτότυπα ἤ μεταφρασμένα, κι ἀντιπροσωπευτικά τους συγγράμματα στή γαλλική, τήν ἰταλική καί τή γερμανική γλώσσα. Ἀλλά στη Βιβλιοθήκη, ἐχτός ἀπό τα φιλολογικά ἔργα, βρίσκονταν κι ἄλλες μνήμες τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας. Μιά μεγάλη εἰκόνα τού Ὂμηρου πού τήν ἔφερε ὁ Γαζής ἀπό τή Βιέννη. Ἀκόμη καί με αὐτούσια λείψανα τῆς ἔνδοξης ἐκείνης ἐποχῆς κόσμησαν τό Χῶρο τῆς Βιβλιοθήκης: νομίσματα, ἐπιγραφές κι ἀγάλματα. Συγκρότησαν τόν πρῶτο μικρό πυρήνα ἑνός ἀρχαιολογικοῦ μουσείου (...)».

Οι δυο Μηλιώτες δάσκαλοι είχαν αναλάβει και τα μαθήματα, που είταν δύσκολα και βαριά: Όμηρος, αρχαία ελληνικά, φιλοσοφία, θεολογία, άλγεβρα και γεωμετρία, φυσική και χημεία, γεωγραφία, λατινικά και ιταλικά. Είταν τόση η απήχηση, ώστε στα 1820 προτάθηκε από κάτοικο του Παρισιού να λειτουργήσει η Σχολή ως διδασκαλείο. Ο αγώνας όμως του 1821 ματαίωσε κάθε σχέδιο και το ίδρυμα έκλεισε - όπως και το Ελληνομουσείο της Ζαγοράς- αφού οι δυο δάσκαλοί του πέρασαν σ’ άλλο χώρο εθνικής δραστηριότητας³.

1. Γρηγορίου Κωνσταντά, όπ.π., σελ. 250.
2. Σελίδες από την Ιστορία της Μηλιώτικης Σχολής, όπ.π., σελ. 250.
3. Βλ. α) Γιάνη Κορδάτου, Ιστορία της επαρχίας Βόλου και Αγιάς, όπ.π., σελ. 579 - 604, β) Βαγγέλη Σκουβαρά, Ιωάννης Πρίγκος, όπ.π., σελ. 243 - 246, γ) Του ίδιου, Σελίδες από την Ιστορία της Μηλιώτικης Σχολής, όπ.π., σελ. 241 - 255, δ) Γιάννη Μουγογιάννη, Η Παιδεία στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία, όπ.π., σελ. 57 - 63, ε) Κώστα Λιάπη, Η Μηλιώτικη Σχολή και η Βιβλιοθήκη της, όπ,π., σελ. 69, στ) Χαράλαμπου Γ. Χαρίτου, Σελίδες από την ιστορία της Εκπαίδευσης στη Μαγνησία κατά την ύστερη περίοδο της Τουρκοκρατίας (1860 -1880), όπ.π., σελ. 70 - 79.